A cuestión exposta versa sobre o dereito á asistencia letrada do persoal empregado público.

Así, en primeiro lugar, cabe analizar o marco xurídico de aplicación. En concreto, trátase do texto refundido da Lei do Estatuto Básico do Empregado Público, aprobado por Real Decreto Lexislativo 5/2015, do 30 de outubro (TRLEBEP, en diante) e a Lei 52/1997 do 27 de novembro, de Asistencia Xurídica ao Estado e Institucións Públicas e o Regulamento da Avogacía Xeral do Estado, aprobado por Real Decreto 1057/2024, do 15 de outubro (RAGE, en diante), no ámbito de aplicación establecido en ambas as normas.

Tendo en conta o anterior, a cuestión exposta céntrase en determinar como se articula o dereito á asistencia letrada do persoal funcionario. A este respecto, sinálase o seguinte:

O artigo 14. f) do TRLEBEP recoñece o dereito dos empregados públicos a “a defensa xurídica e protección da Administración Pública nos procedementos que se sigan ante calquera orde xurisdicional como consecuencia do exercicio lexítimo das súas funcións ou cargos públicos”.

Pola súa banda, o artigo 2 da Lei 52/1997 do 27 de novembro, de Asistencia Xurídica ao Estado e Institucións Públicas sinala que “nos termos establecidos reglamentariamente, os Avogados do estado poderán asumir a representación e defensa en xuízo das autoridades, funcionarios e empregados do Estado, os seus Organismos públicos (…) e Órganos Constitucionais, calquera que sexa a súa posición procesual, cando os procedementos se sigan por actos ou omisións relacionados co cargo”.

Esta previsión concrétase nos arts.82 e seguintes do RAGE.

A regra xeral é que as “autoridades, persoal funcionario e persoal empregado público da Administración Xeral do Estado, os órganos constitucionais e as entidades pertencentes ao sector público estatal cuxa asistencia xurídica corresponda á Avogacía Xeral do Estado en virtude de norma legal ou regulamentaria, ou convenio, poderán ser representados e defendidos polo Avogado do Estado ante calquera orde xurisdicional nos supostos en que se dirixa contra eles algunha acción como consecuencia do lexítimo desempeño das súas funcións ou cargos, ou cando cumprisen orde de autoridade competente” (art. 82.1 RAGE).

Para asumir a representación e defensa deste persoal, os Avogados do Estado deberán estar habilitados por resolución expresa da Dirección Xeral do Contencioso (art. 82.2 RAGE).

O procedemento a seguir para obter a esta habilitación consiste na elaboración dunha proposta razoada polo órgano do que dependa o empregado ou empregada pública de que se trate, na que deberán conterse os antecedentes imprescindibles para que a Avogacía Xeral do Estado-Dirección do Servizo Xurídico poida verificar a concorrencia dos requisitos esixidos (art. 82.4 RAGE).

Estes requisitos son os seguintes:

- ha de tratarse dun procedemento xudicial que sexa consecuencia do lexítimo desempeño das funcións ou cargos deste persoal, ou cando cumprise orde de autoridade competente (artigo 82.1 RAGE)

- a habilitación ha de ser compatible coa defensa dos dereitos e intereses xerais do Estado, organismo ou entidade correspondente e, en particular, dos que estean en discusión o mesmo proceso (artigo 82.3 RAGE).

Nos casos de detención, prisión ou calquera outra medida cautelar por actos ou omisións relacionados co cargo, este persoal poderá solicitar directamente da Avogacía do Estado correspondente ser asistidos polo Avogado do Estado (art.82.5 RAGE).

Doutra banda, no caso de que o persoal sinalado compareza ou se dirixa ao órgano xurisdicional mediante outra representación, entenderase que renuncia á asistencia xurídica por parte do Avogado do Estado (art.82.6 RAGE). E iso dado que esta regulación non afecta ao dereito da autoridade, funcionario ou empregado público a designar defensor, ou a que se lle designe de oficio.

Por último, respecto da posibilidade de que o Avogado do Estado exercite accións en nome deste persoal, requírese autorización expresa do Ministerio no que se integre a Avogacía Xeral do Estado, a proposta razoada do titular do departamento, presidente ou director xeral do organismo ou entidade pública de quen dependa a persoa en cuxo nome se pretendan exercitar estas accións e previo informe da Dirección Xeral do Contencioso (art.85 RAGE).

En conclusión, o ordenamento xurídico recoñece que o persoal empregado público poida ser representado e defendido polo Avogado do Estado ante calquera orde xurisdicional nos supostos en que se dirixa contra eles algunha acción como consecuencia do lexítimo desempeño das súas funcións ou cargos, ou cando cumprisen orde de autoridade competente, sempre que sexa compatible coa defensa dos dereitos e intereses xerais do Estado, organismo ou entidade correspondente.

Todo o anterior indícase sen prexuízo de lembrar que, de acordo con o réxime de competencias deste centro directivo, as respostas a consultas que emite esta dirección xeral posúen carácter meramente informativo e, en consecuencia, non teñen carácter de criterio vinculante, nin orixinan dereitos nin expectativas de dereito, nin implican vinculación algunha co tipo de procedementos a que se refiran. Ademais, ao carecer de carácter preceptivo ou vinculante, os órganos destinatarios das estas respostas poderán, no seu caso, adoptar finalmente unha decisión que non se corresponda co parecer contido nas mesmas.

As respostas a consultas contidas neste boletín atenden ás cuestións expostas á luz da normativa vixente no momento da súa emisión, de maneira que estas respostas poden verse afectadas por modificacións lexislativas posteriores ou resolucións xudiciais.