Madrilen, 2025eko otsailaren 5ean.- Gobernuko presidente Pedro Sánchezek neurri berriak iragarri ditu gaur “lasterketa teknologiko gupidagabearen” eta “teknokastak”, potentzia autoritarioek eta sistemaren aurkako indarrek “diseinatutako planaren” aurrean, “espazio digitala mendebalde basatia” bihur ez dadin. Ekimenen artean, honako hauek nabarmentzen dira: sare sozialetan anonimotasunaren amaieraren bidean aurrera egitea, gardentasun algoritmikoan sakontzea “moderazioa eta autokontrola legezko baldintza bihurtzeko” eta plataformetako zuzendarien erantzukizun pertsonala bermatzea beren edukien eraginaren aurrean. Hala aurreratu du Madrilen Eskubide Digitalen Behatokia aurkezteko ekitaldiaren amaieran. Ekitaldia gaur Red.es abiatu da, eta dozenaka enpresa, erakunde eta unibertsitateren babesa jaso du, Hermes Fundazioaren laguntza bereziarekin, mundu digitalean eskubideak eta askatasunak babesteko. Aurkezpenean, Oscar Lopez Eraldaketa Digitalerako eta Funtzio Publikorako ministroak ere hartu du parte, eta bertan izan dira Angel Victor Torres Lurralde Politika eta Memoria Demokratikorako ministroa, Carlos Cuerpo Ekonomia, Merkataritza eta Enpresa ministroa eta Ana Redondo Berdintasun ministroa.

Pedro Sanchezek defendatu du ezin dela onartu “inolako ondoriorik gabe iraintzea, mehatxatzea, iruzur egitea eta pertsonak gehiegikeriaz erabiltzea”. “Teknologiarekiko eta haren promesekiko fedeak itsutu egin gaitu haren ondorio txarrenen aurrean”, deitoratu du, produktu eta zerbitzu digitalak merkatura “haien arriskuak eta balizko kalteak kontrolatu gabe” irteteari erreferentzia eginez; horregatik, “ingurune digitalen manipulazioa eta erabilera okerra behingoz prebenitzeko, borrokatzeko eta desagerrarazteko” eskatu du. Iraultza digitalak “gure bizitzak, lan egiteko modua, bizitzea eta baita maitatzea ere” eraldatu dituela azpimarratu duen arren, “gure ekonomiak goitik behera buelta” eman eta espazio zibikoa eraldatu du espazioak irekiz, “mirari ekonomiko, sozial eta kulturalaren aura pean miseria asko” daudela ohartarazi du, “algoritmoak ez dituelako aukerak banatzen, plataforma handiak ez direlako neutralak eta gezurra egia baino azkarrago doalako horietan”.

“Sare sozialak benetako borroka-eremuak dira”

Horren harira, “errealitatea desitxuratu eta eztabaida publikoa pobretzen duen” berehalakotasuna eta “likearekiko obsesioa” aipatu ditu, eta salatu du “sare sozialak benetako gudu-zelaiak direla gaur egun, non ez den eztabaidatzen, baizik eta eraso egiten den, ez den argudiatzen, deskalifikatzen, eta ez den ulertzea bilatzen, inposatzea baizik”. Ondorio nagusia, esan duenez, “sare sozialetan biralizatzen dena sarri gezurra da”, datu faltsuekin, aldatutako irudiekin eta fake news-ekin, Valentzian danean gertatu zen bezala “Milaka bots buloak zabalduz kaltea biderkatzen saiatu zirenean”.

Hala ere, azpimarratu du mundu digitalean gertatzen denak ondorioak dituela bizitza digitalean. Horren esanetan, delitu digitalak delitu penal guztien bostena dira dagoeneko, lau gaztetik batek eduki sexualeko nahi ez diren eskaerak jasotzen ditu, eta online gorroto delituek %32 egin dute gora azken urtean. “Uste genuen joko zelaia berdintzen lagunduko zutela plataformek, baina bidegabeago egin dute. Sare sozialetako profilen herena bot-ak dira, eta horiek interneteko trafikoaren ia erdia sortzen dute. Bilaketak, edukiak eta kontsumitzen ditugun albisteak alboratuta daude. Biralitateak egiaren oso gainetik kotizatzen du”, zehaztu du.

Digitalizazio “humanista” baten alde jardutea, “dena diruagatik” egiten duen “teknokasta” baten aurrean

Haren ustez, “Errusia bezalako atzerriko potentziek, gure erakunde demokratikoak ahuldu nahi dituenak, gure gizarteetan kaosa sortu nahi duten indar antisistemek, dela boterea lortzeko, dela ahulenez baliatzeko, eta, orain, milioidun talde txiki batek, elkarrekin 150 herrialde baino diru gehiago izatea nahikoa ez dutenentzat” diseinatutako, planifikatutako eta sistematikoki gauzatutako plan baten ondorio da hori. “Botere politikoa ere nahi dute. Ministroen kontseiluetan zuzenean eseri, karetarik eta bitartekari gabe. Gure legeak eta gure bizitzak kontrolatzea. Ikusten duguna eta pentsatzen duguna baldintzatzea. Baita gizarte gisa dugun memoria ere, autoritarismoa eta gorrotoa bultzatuz beharrezkoa bada, baina ez dadila inor engaina: botere demokratikoa kontrolatzeko duen motibazio nagusia dirua da. Dena pastagatik”, gaitzetsi du.

Adierazi duenez, “lasterketa teknologiko gupidagabea da, teknokasta eta potentzia autoritarioak konbinatzen dituena, mundu digitalean araurik eta printzipiorik gabeko borroka bat, bizitza errealean eragina duena”, eta “boterearen eta ideologiaren zerbitzura dagoen teknologia”, “disidentziarik gabeko” adimen artifiziala ere nahi duena. “Teknokastarentzat erabateko desarautzea sustatzen dutenen” aurrean, Sanchezek “matxinatzeko” deia egin du, Espainiak gidatutako alternatiba batekin, eta Europak hazkunde ekonomikoari lagunduko dion garapen teknologikoko eredu bat finkatzea, herritarren eskubide digitalen errespetu osotik, “digitalizazio gizatiar eta humanista batekin”.

Erregulazioa: anonimatua ezabatzea sare sozialetan, eta moderazioa eta algoritmoak

Hala, herritarrak babesteko eta plataformen kontrolari berriz heltzeko Davoseko Munduko Foroan proposatu zituen inplikazio europarrak dituzten hiru neurriak defendatu ditu, hala nola “sare sozialak pozoitzen dituen eta inpunitaterako aitzakia ezin izan daitekeen” anonimotasunarekin amaitzea. “Matrikularik gabe auto bat gidatzea edo identifikatu gabe hegazkinera igotzea posible ez den bezala, ezin dugu onartu beste herritar batzuk jazartzen dituztenek gezurrak zabaltzea, edo gorrotoa zabaltzea eta, gainera, zigorgabeki egitea”, esan du.

Herritarren eskubide digitalen defentsan aurrera egiteko eta gardentasun algoritmikoan sakontzeko ere eskatu du: “plataformak behartu behar dira gainbegiratzeko beharrezkoa den informazioa partekatzera, eta moderazioarena eta autokontrol horrena errekerimendu bat egin behar da, lege-eskakizun bat”. Hala, Gobernuko presidenteak iragarri duenez, “Europako Batzordearen Gardentasun Algoritmikorako Zentroaren gaitasunak indartuko ditugu, ikuspuntu material eta pertsonaletik”, Sevillan dagoena. Gainera, Gobernuak datozen asteetan onartuko du Merkatuen eta Lehiaren Batzorde Nazionala (CNMC) Zerbitzu Digitalen Koordinatzaile izendatzea, eta plataforma digitalen jarduera gainbegiratzeko baliabide materialez eta giza baliabideez hornituko dugu.

Teknobillonarioen” erantzukizuna

Pedro Sánchezek, halaber, azpimarratu du beharrezkoa dela “konpainietako CEOek beren betebeharrak betetzeari uko ez egitea, enpresariek, edozein autonomok edo langilek egiten duten bezala, eta, hala egiten dutenean, beren plataformek eragiten dituzten kalteengatik erantzutea”; horrela, aro digitalean erantzukizun pertsonala bermatzeko lan egiten da, eta “teknobillonario eta erraldoi teknologikoek beren ekintzengatik eta beren algoritmoek eragindako kalteagatik erantzutea”. Hori dela eta, Gobernua aztertzen ari da zer mekanismoren bidez ziurtatu behar den zuzendariek plataformen funtzionamenduan duten legezko erantzukizuna, eta bermatu behar da kontuak eman ahal izango dituztela epaitegietan, plataformetan eskubideak eta askatasunak urratzen badira.

Bigarren jarduera-fronte “lehentasunezkoa” subiranotasun digitala eta teknologikoa bultzatzea da, zeinean Europak eta Espainiak jada aurrera egiten duten, “Europa ezin baita beste batzuen menpe egon bere etorkizun digitala definitzeko”. “Ezin dugu onartu gure datuak, azpiegiturak eta komunikazioak atzerriko potentzien edo kontrol demokratikorik gabeko enpresen esku geratzea. Berrikuntzan inbertitu behar dugu, gure teknologia eta azpiegitura propioak garatu eta gure herritarrak babestuko dituen marko arautzaile bat indartu”, defendatu du. Hori dela eta, Europak “bere eraldaketa digitala arau argiekin, balio sendoekin eta teknologia etikoan eta arduratsuan mundu mailako erreferentzia izateko anbizioarekin lideratzearen” alde egin du, eta horretarako beharrezkoa da “nabigatzaile propioak, Europako sare sozial publiko eta pribatuak eta protokolo irekiak erabiltzen dituzten mezularitza-zerbitzuak garatzea”.

Exekutiboko buruak aurreratu duenez, Espainiak azpiegitura publiko-pribatuak sustatzeko inbertsio plan bat egitea defendatuko du Europako Batzordean, Espainiak garatutako azpiegitura nazional digitalaren ildotik –hilabete honetan ALIAren lehen eredua plazaratu du, gaztelaniazko eta hizkuntza koofizialetako Adimen Artifizialeko familia berria–. Gainera, Gobernuak 150 milioi euro mobilizatu ditu Espainiako enpresetan IAren adopzioa azkartzeko. Halaber, Espainia izan da pandemia garaian Eskubide Digitalen Karta izan duen munduko lehen herrialdeetako bat. “Eskubide Digitalen Behatokiak filosofia hori bera partekatzen du: eskubide horiek errealak, ukigarriak eta eraginkorrak izatea pertsona guztien bizitzan, lankidetza publiko-pribatutik, eta mundu akademikoaren, enpresa-munduaren eta gizarte zibilaren parte-hartzearekin. Une erabakigarri baten aurrean gaude, bi alternatiben artean aukeratzera behartzen gaituena: edo beste batzuek markatzen duten norabidea jarraitzen dugu eta korronteari men egiten diogu; edo lidergoa hartzen dugu teknologia ulertu, diseinatu eta eraikitzeko modu berri bat definitzeko. Aukera dezagun azken bide hori: gure patuaren jabe izatea”, amaitu du.

Óscar López: “Espazio digital segurua nahi badugu, erregulatu egin behar da”

Ekitaldiaren hasieran Oscar Lopez Transformazio Digitalerako eta Funtzio Publikorako ministroak ere hitz egin du, eta “bizikidetza ordenatzeko eta pertsonak babesteko arauak ezarri behar direla” defendatu du, “autoak agertu zirenean semaforoak asmatu zirelako”. “Bidea ez da erraza izango eta erresistentziak nekaezinak izango dira, badira, baina espazio digital segurua nahi badugu posizionatu egin behar dugu eta Espainiako Gobernuak, presidentea buru duela, argi du. Ukazioaren aurrean, zientzia, buloaren aurrean, egia, eta kasu teknokratikoaren aurrean, eskubide digitalak”, azpimarratu du.