Espainiako Konstituzioak 9.2 artikuluan ezartzen du botere publikoei dagokiela pertsonen askatasuna eta berdintasuna benetakoak eta eraginkorrak izateko baldintzak sustatzea, haien osotasuna eragozten edo zailtzen duten oztopoak kenduz eta bizitza politikoan, sozialean eta kulturalean parte hartzea erraztuz. Berdintasun eraginkorraren printzipioari, legearen aurreko berdintasunaren printzipioari eta funtzio eta kargu publikoetarako sarbidearen printzipioari –14. eta 23. artikuluetan jasotzen dira, hurrenez hurren– Espainiako Konstituzioak 49. artikuluaren erreforma bat gehitu dio 2024an. Erreforma horrek lengoaia eta edukia egokitzen ditu, desgaitasuna duten pertsonen berdintasun erreal eta eraginkorrean eragiteko, beren eskubideak baliatzeko, eta legeak eskatzen duen babes berezia arautzeko nahitaezkotasuna ezartzen du.

Konstituzioko printzipio horiek funtzio publikoan sartzeko eremuan garatzeko araugintzako ahaleginen ondorioz, alde batetik, ehuneko 33ko edo gehiagoko desgaitasuna duten pertsonentzako erreserba-kupoa ezarri da, enplegu publikorako sarbidea eta desgaitasuna duten pertsonen lanpostuak betetzea arautzen duen abenduaren 3ko 2271/2004 Errege Dekretuaren 2. artikuluan zehatu dena, eta enplegu publikoaren eskaintzak onartzen dituzten errege-dekretuetan jaso eta zabaldu egin da pixkanaka. Hori, halaber, azaroaren 29ko 1/2013 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onartutako Desgaitasuna duten pertsonen eskubideei eta haien gizarteratzeari buruzko Lege Orokorraren testu bateginaren 4. artikuluan jasotzen den desgaitasuna duten pertsonatzat hartzearen ondorio da.

Bestalde, hautaketa-prozesuetako probak egiteko egokitze-neurriak eta arrazoizko egokitzeak hartu dira. Egokitzapen horiek abenduaren 3ko 2271/2004 Errege Dekretu horretan ezarri ziren. Dekretu horren arau-garapena ekainaren 9ko PRE/1822/2006 Aginduan islatuko litzateke; agindu horrek desgaitasuna duten pertsonak enplegu publikora sartzeko hautaketa-prozesuetan denbora gehigarriak egokitzeko irizpide orokorrak ezartzen ditu.

Ia bi hamarkada geroago, beharrezkoa da egokitzapen neurriak ez ezik, abenduaren 3ko 2271/2004 Errege Dekretuak jasotzen zituen zentzuzko egokitzapenak ere ezartzeko eta hedatzeko hurbilketa juridikoa egitea, bai eta aipatutako PRE/1822/2006 Aginduan ezarritako denbora-egokitzapenen gauzatzea sakon eguneratzea ere, 49. artikuluaren Konstituzioaren erreformaren ikuspegitik.

Desgaitasunaren arloko aurrerapenen erakusgarri nabarmena izan da urriaren 18ko 888/2022 Errege Dekretua, zeinaren bidez desgaitasun-maila aitortzeko, deklaratzeko eta kalifikatzeko prozedura ezartzen baita. Arau horrek desgaitasun-maila zehazteko baremoak berrikusi eta eguneratzen ditu, eta, horrekin, agerian uzten du PRE/1822/2006 Agindua aldatu behar dela, baremazioan ezarritako berrikuntzak kontuan hartuta.

Arau-agindu horrek agerian uzten du zer filosofia dagoen desgaitasunaren tratamenduaren azpian hautaketa-prozesu horiei dagokienez, zeina terminologikoki iragarrita baitzegoen abenduaren 3ko 2271/2004 Errege Dekretuan bertan, «arrazoizko doikuntzak» kontzeptuaren aplikazioaren bitartez, zeina lehenago ere azaldu baitzen Espainiako lege-ordenamenduan, Desgaitasunen bat duten pertsonen aukera-berdintasunari, diskriminaziorik ezari eta irisgarritasun unibertsalari buruzko abenduaren 2ko 51/2003 Legearen bitartez. Ondoren, Desgaitasunen bat duten pertsonen eskubideei eta gizarteratzeari buruzko Lege Orokorraren testu bateginean bateratu zen. Desgaitasunaren eremuko ikuspegi heterogeneo inplizitotik abiatuta, sektore publikoak hautaketa-prozesuetan parte hartzen duten pertsona guztien benetako berdintasunerako eskubidea bermatu behar du, eta arau-erantzun bat eman, aipatutako doikuntzak gehituz, desgaitasun-egoeren kasuistika ugariari eraginkortasunez erantzuteko.

Desgaitasunen bat duten pertsonek parte hartzen duten hautaketa-probei dagozkien ariketetan baliabideen eta denboren egokitzapenak eta arrazoizko beste egokitzapen batzuk egiteko irizpide orokorrak ezarriko ditu aginduak.

Proposatzen da ministro-mailako arau bat ematea, abenduaren 19ko 6/2023 Errege Lege Dekretuaren 113.4 artikuluaren aurreikuspenarekin bat etorriz (6/2023 Errege Lege Dekretua, abenduaren 19koa, Suspertze, Transformazio eta Erresilientzia Plana betearazteko presako neurriak onartzen dituena justiziako zerbitzu publikoaren, funtzio publikoaren, toki-araubidearen eta mezenasgoaren arloetan), non agintzen baitzaio neurri egokiak har ditzala enplegu publikora iristeko hautaketa-prozesuetan denboraren eta baliabideen arrazoizko egokitzapenak eta doikuntzak ezartzeko.

Gainera, aipatutako abenduaren 3ko 2271/2004 Errege Dekretuaren 8.3 artikuluak ministerioen aginduzko arau-garapena ahalbidetu zuen, eta hori ekainaren 9ko PRE/1822/2006 Aginduan islatuko litzateke; agindu horren bidez, irizpide orokorrak ezarri ziren desgaitasuna duten pertsonak enplegu publikora sartzeko hautaketa-prozesuetan denbora gehigarriak egokitzeko.

Erreforma horretarako, bi arau-aukera proposatzen dira: batetik, PRE/1822/2006 Aginduan aldaketa bat egitea, eta, bestetik, beste agindu bat onartzea eta aurrekoa indargabetzea.

Arauaren helburuetan oinarrituta, egokiagotzat jotzen da beste agindu bat onartzea. Agindu horren bidez, irizpide orokorrak ezartzen dira desgaitasuna duten pertsonak enplegu publikora sartzeko hautaketa-prozesuetan denbora gehigarriak egokitzeko.