Administrazio instituzionala osatzen duten erakundeak beren araubidea arautzen duen Legera egokitzeko prozesua ez da berria; beraz, martxoaren 5eko 370/1999 Errege Dekretuaren bidez zuzenbide publikoko hainbat erakunde Estatuko Administrazio Orokorraren Antolamenduari eta Funtzionamenduari buruzko apirilaren 14ko 6/1997 Legearen aurreikuspenetara egokitu ziren.

Sektore Publikoaren Araubide Juridikoaren urriaren 1eko 40/2015 Legeak honako helburu hauek zituen: “erakunde publikoen egitura sinplifikatzea, erakunde eta organismo publikoen tipologia arrazionalizatuz, eta sailkapen argiago, ordenatuago eta sinplifikatuago bat ezartzea”. Lege-testu horrek taxutzen duen eskemak aukera ematen du ulertzeko nola egituratzen diren gobernu-erabakiak eta erabaki betearazleak erakunde publikoen antolaketa-egituran, bai eta erakunde bakoitzaren erantzukizunak eta eginkizunak ere.

Lege-testu horren arabera, sektore publiko instituzionala zatitu egiten da organismo autonomoen, enpresa-entitate publikoen eta estatu-agentzien artean, eta, ondoren, estatuko sektore publiko instituzionaleko erakundeen katalogoan sartzen dira administrazio-agintaritza independenteak, Estatuko merkataritza-sozietateak, partzuergoak, sektore publikoko fundazioak, nortasunik gabeko funtsak eta transferitu gabeko unibertsitate publikoak.

Lege horrek, laugarren xedapen gehigarrian (Estatuaren eremuan dauden erakunde eta organismo publikoak egokitzea), berariazko araubiderik ez duten Estatuko sektore publiko instituzionala osatzen duten entitateak haren araudira egokitzeko agindua jasotzen du, ente mota orokorrenentzat esparru homogeneo bat ezartzeko; hala, honako hau xedatzen du:

“Lege hau indarrean jartzen denean araubide juridiko espezifikoa duten erakundeek beren legeria espezifikoaren mende jarraituko dute, beren izaera juridikoa mantenduz, eta modu osagarrian soilik, eta lege honetan aurreikusitakoaren arabera beren legeria espezifikoarekin bateragarria den bitartean.

Lege hau indarrean jartzen denean dauden gainerako organismo eta erakundeek (lege honen 84.1 artikuluan aipatutakoek) 2024ko urriaren 1a baino lehen egokitu beharko dute legearen edukira, eta araudi espezifikoak arautuko ditu egokitzapena egin arte.

Egokitzeko prozesuan zaindu egingo dira organismo eta entitateek gaur egun langileria, ondare, aurrekontu-araubide, kontabilitate eta kontrol ekonomiko eta finantzarioaren arloetan nahiz finantzaketa-agente gisa egindako eragiketen arloan dituzten berezitasunak, barnean hartuta, azken eragiketa horiek direla-eta, hala badagokio, ordenamendu juridiko pribatuaren mendean jartzea. Berezitasunak zaindu egingo dira baldin eta egokitzeko unean diru-sarreren eta gastuen kontrolean finantza-desoreka sortzeko moduko gabezia handirik sortu ez badute.

Botere adjudikatzailearen izaera ez duten erakundeek berezitasun hori zainduko dute Europako Erkidegoko araudiaren aurka ez doan bitartean”.

Arau-proiektu honetan, lege-testu horren laugarren xedapen gehigarrian jasotako lege-aginduari erantzuten zaio, eta legean agertzen diren organismo publikoak sektore publiko instituzionala osatzen duten erakundeen kategorizazio zentral gisa egokitzen ditu, organismo autonomoak, enpresa-entitate publikoak eta estatu-agentziak bereiziz. Arau-proiektu honek ente mota orokorrenetarako esparru homogeneo bat ezarri nahi du haien egiturari eta funtzionamenduari dagokienez, bai eta haien kudeaketari dagokionez ere, batez ere haien efikazia, efizientzia eta gardentasuna ebaluatzeari dagokionez.

Azken batean, arau-proiektu honen bitartez beharrezko egokitzapenak egiten dira lege horretan aurreikusitako araubidera, honako hauei dagokienez: izenak, araubide juridikoa, langileena, kontratazioarena, araubide ekonomiko-finantzarioarena eta ondarearena, aurrekontuarena, kontabilitatearena eta kontrol ekonomiko-finantzarioarena. Egokitzapen horiek, askotan, xehetasunez edo zehaztasunez egin behar dira, baina ente horien erregulazio-araubidea homogeneizatzeko egin behar dira, ente horien tipologia eta ezaugarri espezifikoak aintzat hartuta.

Arau-proiektu hori, beraz, tresna juridiko egokia eta borondatezkoa da legegileak Estatuko erakunde-administrazioa arrazionalizatzeko eta sinplifikatzeko hasitako prozesuan aurrera egiteko. Egokia, Sektore Publikoaren Araubide Juridikoaren urriaren 1eko 40/2015 Legeak ezarritako esparru uniformea eraginkor egiteko behar diren aldaketak egiten baitira harekin; eta borondatezkoa, haren barruan sartu baitira bide hori hautatu duten erakundeak, hura egokitzeko arau espezifiko eta zehatz batera jo beharrean. Sartu ez direnak izan dira duela gutxi egin zelako egokitzapena, dagokion Estatutua aldatuta, edo euren Estatutuaren aldaketa bat izapidetzen ari direlako.

Ondorioz, aipatutako organismo publikoen araubidea Sektore Publikoaren Araubide Juridikoaren urriaren 1eko 40/2015 Legeak jasotzen duen erregulaziora egokitu behar da, esparru homogeneo bat ezartzeko.

Etorkizuneko arau horren helburua izango da Sektore Publikoaren Araubide Juridikoaren urriaren 1eko 40/2015 Legearen laugarren xedapen gehigarrian jasotako lege-agindua betetzea.

Aukera ez-arauemaileak baztertu dira, haien araubidea urriaren 1eko 40/2015 Legearen edukira egokitu behar delako, eta honako aukera arautzaile hauek planteatzen dira:

Egokitzapena egiteko, urriaren 1eko 40/2015 Legearen edukira egokitu behar den organismo publiko bakoitzerako arau-proiektu jakin bat onartzea izan zitekeen aukera bat. Horrek, ordea, arau-kopuru handia ekarriko luke, eta ez dirudi egokia denik; are gehiago, erakunde gehienetan egin behar diren aldaketak ez badira zabalak izan.

Horregatik, arrazionaltasun-irizpideen arabera, arau bakar batean bildu behar izan dira erakunde eta entitateen araudiak behar dituen aldaketak.

Beste aukera bat martxoaren 5eko 370/1999 Errege Dekretuaren antzeko arau-proiektu batera jotzea izango zatekeen. Proiektu horretan, egokitzapen orokor bat egitea erabaki zen, LOFAGEren araubidera igorriz. Hala ere, alternatiba hori ere baztertu egin da, arau-proiektuak trazatzen duen eskema argigarriagoa eta gardenagoa dela uste delako.