Ezinbesteko denborako betebehar barkaezinagatiko baimenari buruzkoa da galdera. Zehazki, Estatuko Administrazio Orokorreko karrerako funtzionario batek, zeina, aldi berean, alkatea baita arduraldi partzialik eta esklusiborik gabe, “izaera publikoko edo pertsonaleko nahitaezko betebehar bat betetzeko ezinbesteko denboraz” babesa har badezake alkate karguaren eginkizun jakin batzuk betetzeko baimenean.

Hala, lehenik eta behin, aplikatu beharreko esparru juridikoa aztertu behar da. Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren Legearen testu bategina onartzen duen urriaren 30eko 5/2015 Legegintzako Errege Dekretuaren 48.j) artikuluak ezartzen duenez, funtzionario publikoek baimena izateko eskubidea izango dute:

“Ezin saihestuzko betebehar publiko edo pertsonal bat betetzeko ezinbesteko denboraz eta familia- eta lan-bizitza uztartzearekin lotutako betebeharrengatik.”

Figura hori zedarritzeko, kontuan hartu behar da “ezinbesteko betebeharra” orain arte definitu izan den kontzeptu juridiko zehaztugabea dela, Giza Baliabideak Kudeatzeko Prozeduren Eskuliburuak (Administrazio Publikorako Estatu Idazkaritzaren 1992ko abenduaren 14ko Ebazpenaren bidez argitaratua) jasotzen duen bezala. Betebehar hori ez betetzeak erantzukizun zibila, penala edo administratiboa eragiten dion pertsona bati dagokion betebehar gisa definitzen da, eta, era berean, lan-bizitzarekin eta familia-bizitza uztartzearekin lotutako betebeharretara ere hedatzen da.

Aurrekoa oinarri hartuta, Funtzio Publikoaren Zuzendaritza Nagusiak funtzionarioei nahitaezko betebehar publiko edo pertsonal bat betetzeko baimenari buruz mantentzen dituen irizpideak honako hauetan sistematiza daitezke:

a) Ezinbesteko betebeharra izan behar du, hau da, "pertsona bati dagokion betebeharra, betebehar hori ez betetzeak erantzukizun zibila, penala edo administratiboa eragiten badio". Kontzeptu horretan sartzen dira gizalegezko eginbeharrak, hala nola hauteskunde-prozesuetan parte hartzea eta sufragio-eskubidea baliatzea.

b) Ezinbesteko betebehartzat jotzen diren kasuetatik kanpo, baimena ematea hautazkoa da; beraz, Administrazioak aztertu egin beharko ditu kasu zehatzaren inguruabarrak, eta TREBEPen 48.j) artikulua oso modu murriztailean interpretatu beharko du. Kasu bakoitzean gertatzen diren inguruabarrak organo eskudunak aztertu beharko ditu.

c) Ezinbesteko eginbeharra betetzeko ezinbestekoa den denborarako eman behar da baimena, eta ezin da, oro har, saihestezina izan.

d) Bete beharreko betebeharraren izaera publikoari edo pertsonalari dagokionez, erabaki da jarduera pribatuak borondatez bere gain hartzea ez dela izango funtzionarioa zerbitzua ematera behartzen duten estatutu-betebeharren gainetik egongo.

e) Nolanahi ere, nahitaezko betebeharragatiko eta adiskidetzearekin lotutako betebeharrengatiko baimenak oinarrizko bi ezaugarri ditu: haien hondar-izaera eta iraupena; azken hori betebeharra betetzeko ezinbesteko denborakoa izango da. Horregatik guztiagatik, egoera puntualetara eta ezustekoetara mugatu behar da, denboran luzatzen ez diren egoeretara, eta salbuespenetara, errepikatuak ez diren egoeretara.

Beraz, Estatuko Administrazio Orokorreko karrerako funtzionarioek nahitaezko betebeharragatiko baimena hartzeko eskubidea dute, ezinbesteko denborarako.

Aurreko guztia kontuan hartuta, azter daiteke ea alkatearen eginkizunak baimen hori eragiten duen betebehar publiko baten jardueren barruan sartzen diren. Horri dagokionez, Toki Araubidearen Oinarriei buruzko apirilaren 2ko 7/1985 Legearen 75.6 artikuluak, toki-korporazio bateko hautapenezko kargua izateagatik funtzionarioari zuzenean aplikatzekoa den araua denak, honako hau xedatzen du:

“Langileen Estatutuko 37.3.d) artikuluan eta 30/1984 Legeko 30.2 artikuluan xedatutakoaren ondorioetarako, toki-korporazio bateko hautapenezko karguan jarduteko ezinbesteko denboratzat jotzen da korporazioaren edo batzordeen osoko bilkuretara joateko beharrezkoa den denbora, bai eta interesdunak parte hartzen duen edo betetzen duen ordezkaritzari kasu egitekoa ere.”

Horrela, nahitaezko betebehar publiko edo profesionaltzat hartzen da (30/1984 Legearen 30.2 artikulua) osoko bilkurara, batzordeetara eta ordezkaritzei arreta ematea.

Ondorioz, azaldutako araudiaren arabera, batzordeen korporazioko osoko bilkuretara joatea eta interesduna kide den edo hark betetzen dituen ordezkaritzez arduratzea ezinbesteko betebeharra da beti, eta, horretarako, aurreikusitako baimena eman behar zaio, ezinbesteko denborarako baino ez.

Aurreko guztia gorabehera, gogoratu behar da, zuzendaritza nagusi honen eskumenen araubidearen arabera, zuzendaritza nagusi honek egiten dituen kontsulten erantzunak informatzeko baino ez direla, eta, ondorioz, ez direla irizpide lotesleak, ez dutela ez eskubiderik ez eskubide-itxaropenik sortzen, eta ez dutela inolako loturarik sortzen dagozkien prozedura-motekin. Gainera, nahitaezko izaera edo izaera loteslerik ez dutenez, erantzun horien hartzaile diren organoek, hala badagokio, horietan jasotako iritziarekin bat ez datorren erabakia hartu ahal izango dute azkenean.

Buletin honetan jasotzen diren kontsulten erantzunek erantzuna emateko unean indarrean dagoen araudiaren arabera planteatutako galderei erantzuten diete, eta, beraz, erantzun horiek ondorengo lege-aldaketen edo ebazpen judizialen eragina jasan dezakete.