Funtzionario publiko bat funtzioetatik etenda dagoenean ezgaitasunagatik edo borondatezko erretiroagatik erretiroa hartzeko aukerari buruzkoa da kontsulta.

Kontsulta egin duen Gobernuaren Ordezkaritzak emandako informazioaren arabera, ordezkaritza horren esparruan lan egiten duen karrerako funtzionario batek, Klase Pasiboen Gaikuntza duen baten bidez, ezintasunagatiko erretiro-espedientea hasteko eskaera egin du.

Eskabidea funtzionarioak lan egiten duen lantokiari jakinarazi ondoren, zentro horrek jakinarazten du funtzionario eskatzailea administrazio-egoeran dagoela, eginkizunik gabe urtebete eta hiru hilabetez, 2009ko urtarrilaren 1etik 2010eko martxoaren 31ra arte.

Egitate horietan oinarrituta, txostena eskatu da, ea bidezkoa den gaixotasunagatiko erretiro-prozedura hastea, funtzionarioa eginkizun-etenaldiko egoeran dagoenean.

Auzi honetan, urtebete eta hiru hilabeteko eginkizun-etendurako zigorra betetzen ari den karrerako funtzionarioak ezintasun iraunkorragatiko erretiroa eskatzen du ezarritako zehapena bete aurretik.

Eskatutako aukera egin daitekeen ala ez erabaki ahal izateko, lehenik eta behin, funtzionario publikoen erretiroari buruz egun dagoen araudia aztertu behar da.

Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren Legearen testu bateginak, urriaren 30eko 5/2015 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onetsiak, 14.1 artikuluaren n) apartatuan xedatzen duenez, funtzionarioen eskubideetako bat honako hau da: “erretiroa, aplikatu beharreko arauetan ezarritako baldintzen arabera”.

Era berean, arau bereko 67. artikuluak ezintasun iraunkorragatiko erretiroa aurreikusten du, erabatekoa nahiz osoa izan, erretiro-mota ezberdinen artean.

Bestalde, TRLEBEPen 90.1 artikuluak hau xedatzen du: “Etenaldian dagoen funtzionarioak, egoera horretan dagoen bitartean, ezin izango du bere eginkizunik bete, ez eta bere izaerari dagozkion eskubide guztiak ere. Etenaldiak lanpostua galtzea ekarriko du, sei hilabetetik gorakoa denean”..

Egia da, berez, erretiroa funtzionarioen eskubideetako bat dela, baina bi alderdi hartu behar dira kontuan: batetik, erretirorako eskubidea ez da funtzionarioei bakarrik dagokien eskubidea, edo funtzionario izateari datxekiona; izan ere, erretiroak —zerbitzu-harremana edo kontratu-harremana azkentzeko eskubidetzat ulertuta, dagokion prestazioa jasotzeko eskubidea ematen duena— beste edozein langilek ere badu eskubidea, publikoa izan, pribatua izan, eta, beste behin ere, funtzionario-izaera galtzen du (EBL63.c artikulua).

Funtzionarioa eginkizun-etenaldiko egoeran dagoenean, gabetuta geratzen diren eskubideak dira lanbideari hertsiki eta banaezinki lotuta dauden eskubideak, bai bere eginkizunak behar bezala betetzeko beharrezkoak direnak, bai, hain zuzen ere, bere eginkizunak egikaritzearen ondorioz sortzen direnak.

Hala ere, erretiroa eskubide bat izango litzateke, eta, adierazi bezala, eskubide hori baliatzeak funtzionario-izaera galtzea ekarriko luke, eta, beraz, ez lituzke indargabetuko administrazio-egoera horrek dakartzan ondorioak.

Bestalde, TRLEBEPek ez du inolako mugarik jartzen erretiroa eskatzeko eta, hala badagokio, eskuratzeko, baldin eta funtzionarioa eginkizun-etenaldiaren egoeran badago. Hori gertatzen da beste kasu batzuetan, hala nola 89.2 artikuluaren hirugarren paragrafoan jasotako aurreikuspenean, non adierazten baita interes partikularragatiko borondatezko eszedentzia ezin izango dela deklaratu funtzionario publikoari diziplina-espedientea egiten zaionean.

Bestalde, Estatuko funtzionario zibilen erretiro-pentsioaren emakida- eta erretiro-prozedura ezartzen dituen otsailaren 22ko 172/1988 Errege Dekretuak ez du aurreikusten, halaber, eginkizun-etenaldiaren administrazio-egoera ezintasunagatiko erretiro-prozedura hastea eragozten duen arrazoia denik.

Azaldutakoaren arabera, ondorioztatu dute funtzioak bertan behera uzteak ez duela oztopatzen ezintasunagatik erretiroa hartzeko prozedura hastea.

Ezintasun iraunkorragatiko erretiroak, aitortuz gero, funtzionario-izaera galtzea dakar, eta, beraz, ezin izango da funtzionarioari ezarritako eginkizun-etendurako zehapena betetzen jarraitu, urtarrilaren 10eko 33/1986 Errege Dekretuak, funtzionarioen diziplina-erantzukizuna eskatzeko prozedura arautzen duenak, 11.2 artikuluan xedatutakotik ondorioztatzen denez. “funtzionario-izaera galtzeak ez du kentzen egoera hori izan zen bitartean faltengatik sortutako erantzukizun zibila edo penala”Hortik ondorioztatzen da, a sensu contrario, diziplina-erantzukizuna iraungi egingo dela funtzionario publikoaren izaera galtzen denean.

Halaber, langile funtzionarioen diziplina-erantzukizuna eskatzeko prozedura arautzen duen urtarrilaren 10eko 33/1986 Errege Dekretuaren 19.2 artikuluak honako hau xedatzen du: “Zehapen-prozedura gauzatzen ari den bitartean erruztatuak funtzionario-izaera galtzen badu, ebazpena emango da; bertan, kausa argudiatuta, zehapen-prozedura azkendutzat joko da, eska dakiokeen erantzukizun zibil edo penalaren kalterik gabe, eta jarduketak artxibatzeko aginduko da, salbu eta interesdunak espedientea jarraitzeko eskatzen badu. Aldi berean, indarrik gabe utziko dira erruztatutako funtzionarioari dagokionez hartu diren behin-behineko neurri guztiak”.

Horrek berresten du ezinezkoa dela diziplina-erantzukizuna exijitzea funtzionario publikoaren izaera galtzen denean.

Azaldutako guztia kontuan hartuta, ondorioztatzen da funtzioak eteteko administrazio-egoeran dagoen funtzionario publikoak ezintasun iraunkorragatiko erretiro-prozedura hastea eska dezakeela.

Borondatezko erretiroaren kasua:

Adierazitako araubide juridikoak borondatezko erretirorako balio du. Erretiro-mota hori funtzionarioaren erabateko erretiro-mota bat da, eta, ondorioz, funtzionarioaren izaera galtzen du. Hori dela eta, behin betiko eteten da zerbitzu-harremanak arautzen zituzten arauen aplikazioa, eta, ondorioz, une horretara arte funtzionarioaren administrazio-egoera amaitu egiten da. Izan ere, administrazio-egoerak funtzio publikoaren araudiaren zati bat aplikatzea besterik ez dira, une bakoitzean karrerako funtzionario direnei soilik dagozkien eskubideak eta betebeharrak arautzen dituena, baina ez arrazoi batzuengatik edo besteengatik egoera hori galtzen dutenei. Hala berresten du Auzitegi Gorenak Administrazioarekiko Auzien Salaren 2008ko martxoaren 18ko epaian:

«Erretiroa, auzialdiko epaiak ongi adierazten duen bezala, ez da funtzionarioaren egoera bat, funtzionario-harremanaren azkentzea baizik. Hau da, zerbait desberdina. Horrela ondorioztatzen da Egoeren Araudiko 2. artikulua hitzez hitz, zeinak ez baitu erretiroa bere "administrazio-egoeren" zerrendan sartzen. Baina "administrazio-egoera" horiek duten esanahian pixka bat sakonduz gero, ikusiko dugu zergatik ez den agertzen erretiroa horietako bat balitz bezala: "administrazio-egoera" horiek funtzionario-harremanak izan ditzakeen eskubide eta betebeharren eduki desberdina adierazten dute, harreman hori dagoen bitartean, hau da, funtzionario-izaera galdu ez den bitartean».

Horregatik guztiagatik, uste dugu eginkizunen etete irmoaren administrazio-egoerak ez duela eragozten borondatezko erretiroaren prozedura hastea.

Aurreko guztia gorabehera, gogoratu behar da, zuzendaritza nagusi honen eskumenen araubidearen arabera, zuzendaritza nagusi honek egiten dituen kontsulten erantzunak informatzeko baino ez direla, eta, ondorioz, ez direla irizpide lotesleak, ez dutela ez eskubiderik ez eskubide-itxaropenik sortzen, eta ez dutela inolako loturarik sortzen dagozkien prozedura-motekin. Gainera, nahitaezko izaera edo izaera loteslerik ez dutenez, erantzun horien hartzaile diren organoek, hala badagokio, horietan jasotako iritziarekin bat ez datorren erabakia hartu ahal izango dute azkenean.

Buletin honetan jasotzen diren kontsulten erantzunek erantzuna emateko unean indarrean dagoen araudiaren arabera planteatutako galderei erantzuten diete, eta, beraz, erantzun horiek ondorengo lege-aldaketen edo ebazpen judizialen eragina jasan dezakete.